Niespokojna sytuacja związana z koronawirusem (SARS-CoV-2) wywołuje wiele niespodziewanych i gwałtownych zmian prawnych. Jedną z takich zmian jest podjęta przez Radę Polityki Pieniężnej uchwała o zmianie stóp procentowych NBP już od 18 marca 2020 r. Warto sprawdzić, jakie ma to skutki praktyczne.
UWAGA: Od 9 kwietnia 2020 r. obowiązują odsetki w ponownie zmienionej wysokości – zapraszam do lektury mojego artykułu na łamach portalu INFOR [link].
Na posiedzeniu 17 marca 2020 r. Rada Polityki Pieniężnej podjęła uchwałę o obniżeniu stóp procentowych NBP, które będą już od 18 marca 2020 r. wynoszą:
1) stopa referencyjna – 1,00%;
2) stopa kredytu refinansowego udzielanego pod zastaw papierów wartościowych (tzw. stopa lombardowa) – 1,50%, a stopa innych kredytów refinansowych – 2,50%;
3) stopa depozytowa – 0,50%;
4) stopa redyskonta weksli – 1,05%;
5) stopa dyskontowa weksli – 1,10%.
Zmiana wysokości stóp procentowych NBP niesie za sobą wiele skutków prawnych. Do najważniejszych należą: obniżenie maksymalnych odsetek przy umowach kredytu, zmiana WIBOR (zmniejszenie rat kredytowych), obniżenie lokat… Oprócz tego zmiana stóp procentowych NBP bezpośrednio przekłada się na wysokość różnego rodzaju odsetek.
Wysokość odsetek ustawowych (oprocentowanie sum pieniężnych)
O odsetkach należnych z tytułu czynności prawnej (od sum pieniężnych – np. od kwoty udzielonej pomiędzy przedsiębiorcami pożyczki) traktuje art. 359 k.c. Zgodnie z tym przepisem podstawowa wysokość tych odsetek (odsetki ustawowe) jest równa sumie stopy referencyjnej NBP oraz 3,50%. Proste działanie matematyczne przynosi odpowiedź, że od 18 marca 2020 r. wysokość tych odsetek wyniesie 4,50% (dotychczas było to 5,00%). Odsetki obliczane w ten sposób będą należne, jeżeli inna wysokość nie wynika z czynności prawnej (np. umowy).
Wspomniany art. 359 k.c. określa również odsetki maksymalne (nie można zastrzec w umowie wyższych odsetek, a gdy tak się stanie, należne będą właśnie odsetki maksymalne). Wysokość odsetek maksymalnych równa się dwukrotności odsetek ustawowych, co oznacza, że odsetki maksymalne od 18 marca 2020 r. wynoszą 9,00% zamiast dotychczasowej wysokości 10,00%.
Wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie
Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego (np. zwrot pożyczki) nie została oznaczona przez strony, to należne są odsetki ustawowe za opóźnienie. Zgodnie z art. 481 k.c. są one równe sumie stopy referencyjnej NBP oraz 5,50%. Dlatego od 18 marca 2020 r. odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą 6,50% (zamiast dotychczasowych 7,00%).
Prawo określa również, ile mogą wynosić maksymalnie odsetki ustawowe za opóźnienie (nie można zastrzec w umowie wyższych odsetek, a gdy tak się stanie, należne będą właśnie odsetki maksymalne za opóźnienie). Wspomniany art. 481 k.c. stanowi, że maksymalne odsetki za opóźnienie równają się dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie. Oznacza to, że od 18 marca 2020 r. wysokość tych odsetek wynosi 13,00% (dotychczas 14,00%).
Wysokość odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych
Omawiana uchwała RPP nie wpływa na razie jednak na wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych. Po 18 marca 2020 r. ich wysokość na razie nie ulega zmianie (wysokości tych odsetek poświęcony był jeden z poprzednich postów – link). Wynika to stąd, że do ustalenia wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych, zgodnie z art. 11b ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz.U. z 2019 r. poz. 119 z późn. zm.) uwzględnia się stopę referencyjną NBP obowiązującą:
1. 1 stycznia – dla odsetek należnych w okresie 1 stycznia – 30 czerwca;
2. 1 lipca – dla odsetek należnych w okresie 1 lipca – 31 grudnia.
Oznacza to, że jeżeli stopy procentowe NBP nie ulegną zmianie, to wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych zmieni się dopiero od 1 lipca 2020 r.
Podsumowanie
Od 18 marca 2020 r. wysokość wielu rodzajów odsetek ulegnie obniżeniu. Odsetki ustawowe (kapitałowe) wyniosą 4,50%, a maksymalne 9,00%. Odsetki ustawowe za opóźnienie obniżą się do poziomu 6,50%, a maksymalne odsetki ustawowe za opóźnienie – 13,00%. Natomiast do 1 lipca 2020 r. wysokość odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych nie ulegnie zmianie.
Zmiana stóp procentowych NBP, a w konsekwencji obniżenie wysokości odsetek, z jednej strony pomoże dłużnikom (zmniejszy odsetki, jakimi będą obciążani), a z drugiej – osłabi pozycję wierzyciela (będzie mógł liczyć na niższe odsetki, dłużnicy mogą – wobec obniżenia wysokości odsetek – decydować się na odwlekanie zapłaty, obracając środkami pieniężnymi wierzyciela).
- Radca prawny i adwokat – co ich łączy, co ich dzieli? - 24 stycznia 2022
- Odpowiedzialność osoby zarządzającej: prawo konkurencji i konsumenckie - 21 stycznia 2022
- Życzenia - 22 grudnia 2021