Idę do „mecenasa”!
Tytułem wprowadzenia można wspomnieć, że powszechnym użyciu w odniesieniu do prawników, którzy udzielają wsparcia prawnego (np. w sądzie), używane jest określenie mecenas. Warto zwrócić uwagę, że nie jest to żaden konkretny tytuł, ale tytuł grzecznościowy. Jak można przeczytać w Słowniku Języka Polskiego PWN, mecenas to „tytuł stosowany grzecznościowo wobec adwokatów i radców prawnych; też: osoba tak tytułowana”. Dlatego tytuł ten może być używany zarówno do określenia adwokatów, jak i radców prawnych. Nie trzeba więc zastanawiać się, jak zwrócić się do adwokata (Panie adwokacie?) czy do radcy prawnego (Panie radco?) – uniwersalnym zwrotem będzie po prostu Panie mecenasie. W tym miejscu można jedynie zastrzec, że od pewnego czasu język polski ewoluuje i tworzone są przeróżne formy językowe dotyczące zawodów prawniczych, a konkretnie określeń wobec kobiet wykonujących zawody prawnicze (można spotkać się niekiedy z określeniami: mecenaska, adwokatka, radczyni prawna itp.). To jednak temat na inną okazję…
Adwokat
Zawód adwokata posiada znacznie dłuższą tradycję aniżeli zawód radcy prawnego. Ponadto sama nazwa tego zawodu w wielu obcych państwach jest zbliżona (abogado, advocate etc.) do polskiego tytułu adwokat. Obecnie znakomita większość spraw związanych z wykonywaniem zawodu adwokata oraz funkcjonowaniem samej adwokatury jest regulowana przepisami ustawy z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze. Jak wynika z tej ustawy, zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej (m.in na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami) na rzecz osób fizycznych, podmiotów gospodarczych oraz jednostek organizacyjnych. Adwokaci nie mogą wykonywać swojego zawodu jako pracownicy (umowa o pracę), lecz mogą prowadzić działalność gospodarczą (własna kancelaria), działać w zespołach adwokackich lub spółkach. W ogóle adwokat może być zatrudniony tylko jako pracownik badawczy czy badawczo-dydaktyczny (pracować np. jako wykładowca na uniwersytecie).
Aby zostać adwokatem, trzeba spełnić pewne wymagania. Do tych wymogów zaliczamy:
- nieskazitelny charakter i dawanie rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu adwokata (na podstawie dotychczasowego zachowania);
- pełnia praw publicznych;
- posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych;
- ukończenie wyższych studiów prawniczych i uzyskanie tytułu magistra (ewentualnie zagranicznych studiów uznanych w Polsce);
- odbycie 3-letniej aplikacji adwokackiej;
- zdanie egzaminu adwokackiego.
Co ciekawe, nie zawsze adwokat musi odbyć aplikację oraz zdać egzamin adwokacki. Na przykład, te wymogi nie obowiązują profesorów prawa czy sędziów, którzy rezygnują z piastowania urzędu na rzecz dołączenia do palestry.
Adwokat musi przestrzegać określonych zasad wykonywania zawodu. W szczególności adwokat nie może wyjawiać informacji, które uzyskał w ramach udzielania pomocy prawnej, ponieważ obowiązuje go tajemnica adwokacka. Także adwokata obowiązuje zakaz konfliktu interesów, zakaz reklamy oraz szereg innych zakazów i nakazów, które ustawa Kodeks etyki adwokackiej. Trzeba wiedzieć, że adwokaci posiadają też obowiązek ubezpieczenia swojej odpowiedzialności zawodowej (OC). W razie ewentualnego błędu, klient może uzyskać odszkodowanie. Adwokatów obowiązuje także nakaz podnoszenia swoich kompetencji.
W sądzie adwokata rozpoznamy po kolorze wstawek jego togi (m.in. zielony kolor żabotu).
Radca prawny
Zawód radcy prawnego jest młodszy niż zawód adwokata. Tradycyjnie przyjęło się w ogólnym wyobrażeniu, że radca prawny jest prawnikiem zatrudnionym wyłącznie we wszelkich urzędach czy firmach. Tak jednak nie jest. Ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych wyraźnie wskazuje, że radca prawny może wykonywać swój zawód w ramach stosunku pracy (umowa o pracę – np. w urzędzie, firmie, stowarzyszeniu), na podstawie umowy cywilnoprawnej, w kancelarii radcy prawnego oraz w spółce. Radca prawny, tak jak adwokat, udziela pomocy prawnej. Pomoc prawna polega m.in. na udzielaniu porad i konsultacji prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed urzędami i sądami. Co istotne, obecnie radca prawny może występować jako obrońca w sprawach karnych. W takim przypadku nie może jednak być zatrudniony na umowę o pracę. Wyjątkiem jest wyłącznie zatrudnienie jako pracownik badawczy ub badawczo-dydaktyczny.
Aby zostać radcą prawnym, trzeba spełnić określone prawem warunki. Należą do nich:
- ukończenie wyższych studiów prawniczych w Polsce i uzyskanie tytulu magistra (ewentualnie zagranicznych studiów prawniczych uznanych w Polsce);
- pełnia praw publicznych;
- pełna zdolność do czynności prawnych;
- nieskazitelny charakter i dawanie rękojmi prawidłowego wykonywania zawodu adwokata (na podstawie dotychczasowego zachowania);
- odbycie 3-letniej aplikacji radcowskiej;
- zdanie egzaminu radcowskiego.
Porównanie wymogów stawianych adwokatom i radcom prawnym prowadzi do wniosku, że wymagania te są niemal identyczne. Niemniej różnice występują. Dotyczą one rodzaju aplikacji oraz egzaminu zawodowego. Dlatego w zasadzie dostęp do obydwu zawodów jest zapewniony takiemu samemu kręgowi osób. Jakkolwiek standardowo trzeba ukończyć aplikację i zdać egzamin radcowski, niektórzy są z tych obowiązków zwolnienii; dla przykładu: doktorzy habilitowani nauk prawnych.
Radca prawny, tak jak adwokat, musi przestrzegać określonych reguł wykonywania zawodu, w tym zasad etyki radcowskiej. Analogicznie, jak w przypadku adwokatów, radcowie prawni mają obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej oraz posiadania ubezpieczenia od czynności zawodowych (OC), doskonalenia zawodowego…
Podobnie, jak adwokaci, radcowie prawni występują przed sądami w togach, ale ich togi posiadają niebieskie wykończenie (jak na zdjęciu u góry tekstu).
Podobieństwa i różnice
W celu podumowania wyjaśnienia dotyczące zawodów radcy prawnego i adwokata, poniżej zamieszczono tabelę obrazującą podobieństwa i różnice. Warto je zapamiętać, aby na przyszłość wiedzieć, czy zwrócić się o pomoc do radcy prawnego czy adwokata. Generalnie jednak, zwykle można uzyskać pomoc prawną – w tym samym zakresie – zarówno od adwokata, jak i radcy prawnego.
| Adwokat | Radca prawny | |
| kolor wykończenia togi | zielony | niebieski |
| czy jest „mecenasem”? | tak | tak |
| czy może pracować na podstawie umowy o pracę – w ramach wykonywania swojego zawodu? | nie | tak (ale nie może być wówczas obrońcą) |
| czy może być obrońcą w sprawach karnych? | tak | tak |
| czy może reprezentować klientów przed sądem lub urzędem? | tak | tak |
| czy udziela porad prawnych? | tak | tak |
| czy przygotowuje dokumenty: umowy, opinie prawne? | tak | tak |
| czy może pomagać osobom fizycznym? | tak | tak |
| czy może pomagać firmom/przedsiębiorcom lub urzędom? | tak | tak |
| czy może pomóc w sprawach cywilnych lub rodzinnych? | tak | tak |
| czy obowiązuje go tajemnica zawodowa? | tak | tak |
| czy trzeba spełnić określone wymagania, aby nim zostać? | tak | tak |
| czy musi posiadać OC w związku z wykonywanym zawodem? | tak | tak |
Podsumowanie
Aby ustalić konkretne różnice między zawodami adwokata i radcy prawnego, trzeba przeanalizować przepisy ustaw regulujących te zawody. Po pierwsze, adwokat nie może wykonywać swojego zawodu na podstawie umowy o pracę (radca prawny może). Po drugie, przed sądem występują w togach o innych kolorach wykończenia. Wreszcie główną różnicą jest sposób uzyskania uprawnień – rodzaj wymaganej aplikacji oraz egzaminu zawodowego (jednak z jednego zawodu do drugiego można się przenieść). Pomimo tych różnic są to zawody do siebie zbliżone. Przede wszystkim obecnie radca prawny może być obrońcą w sprawach karnych. Także adwokaci i radcowie prawni są zobowiązani zachować tajemnicę zawodową i przestrzegać innych zasad etycznych. Ponadto muszą ubezpieczyć się od odpowiedzialności cywilnej w związku z wykonywanym zawodem. Jeżeli poszukują Państwo pomocy „mecenasa” w Szczecinie, to oczywiście znajdą Państwo tutaj zarówno adwokatów, jak i radców prawnych. Mianowicie w Szczecinie mieszczą się Okręgowa Izba Radców Prawnych oraz Okręgowa Rada Adwokacka zrzeszające wielu przedstawicieli obydwu zawodów. Oczywiście, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią (w zakresie naszych specjalizacji)!
- Radca prawny i adwokat – co ich łączy, co ich dzieli? - 24 stycznia 2022
- Odpowiedzialność osoby zarządzającej: prawo konkurencji i konsumenckie - 21 stycznia 2022
- Życzenia - 22 grudnia 2021