Czasami przedsiębiorca natrafia na nierzetelnego kontrahenta, który unika zapłaty za sprzedany towar albo wykonaną usługę. Wezwania do zapłaty pozostają bez odpowiedzi, kontrahent przestaje odbierać telefon, odpisywać na e-mail, a przelew nadal nie trafia na konto. Wtedy sprawa trafia do sądu. Co jednak, jeżeli także proces będzie trwał długo, a firmie zależy na szybszym odzyskaniu należności? Można sprawdzić, czy zaszła „przewlekłość postępowania” i domagać się przyspieszenia procesu, a nawet przyznania rekompensaty za długoletni proces.
W poniższym wpisie przedstawiamy najważniejsze informacje na temat przewlekłości postępowania przed sądem oraz ocenę tzw. skargi na przewlekłość (także z perspektywy dotychczasowej praktyki)
Przewlekłość postępowania
Klienci kancelarii, którzy korzystają ze stałej obsługi prawnej, dzielą się swoimi spostrzeżeniami, że procesy sądowe trwają czasem zbyt długo. Czasami – niestety – tak się dzieje. Przyczyn jest wiele, a do nich należy często m.in. taktyka procesowa drugiej strony (przytłaczanie sądu niezliczonymi wnioskami, zażaleniami i innymi pismami). Trzeba jednak pamiętać, że każdy (w tym także przedsiębiorca, spółka), ma nie tylko prawo do sądu, ale także prawo do rozpoznania sprawy bez zbędnej zwłoki.
Aby takie prawo nie było fikcją, istnieją przepisy prawne, które regulują, co zrobić, gdy proces sądowy trwa zbyt długo. W Polsce jest to przede wszystkim ustawa z 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki.
Zgodnie z ww. ustawą strona procesu może wnieść skargę „o stwierdzenie, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiło naruszenie jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki” (w praktyce nazywaną tzw. skargą na przewlekłość). Takie pismo można złożyć, jeżeli postępowanie zmierzające do wydania rozstrzygnięcia kończącego postępowanie w sprawie trwa dłużej niż to konieczne dla wyjaśnienia istotnych okoliczności faktycznych i prawnych albo dłużej niż to konieczne do załatwienia sprawy egzekucyjnej lub innej dotyczącej wykonania orzeczenia sądowego (przewlekłość postępowania).
Kiedy ma miejsce przewlekłość postępowania?
Jeżeli skarga zostaje złożona, to właściwy sąd (zazwyczaj sąd „wyższy” tzn. przełożony) ocenia, czy w danej sprawie sąd terminowo i prawidłowo prowadził sprawę (podejmował terminowo i prawidłowo czynności), aby zakończyć sprawę (wydać orzeczenie). Oceniając dotychczasowe postępowanie uwzględnia się łączny dotychczasowy czas postępowania od jego wszczęcia (np. złożenia pozwu) do chwili rozpoznania skargi, niezależnie od tego, na jakim etapie skarga została wniesiona, a także charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, która wniosła skargę, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania.
Jak się wnosi skargę?
Skargę na przewlekłość składa się do sądu, w którym sprawa się toczy, ale to „wyższy” sąd decyduje, czy w sprawie zaszła przewlekłość. Pismo składa się w sądzie prowadzącym sprawę.
Generalnie skarga na przewlekłość powinna zawierać takie elementy, jak inne pisma procesowe. Oprócz tego powinna zawierać żądanie stwierdzenia przewlekłości postępowania oraz przytoczenie (wyjaśnienie) okoliczności uzasadniających żądanie stwierdzenia przewlekłości (argumenty, dlaczego strona uważa, że sprawa prowadzona jest przewlekle). Ponadto w treści skargi można ująć żądanie wydania sądowi rozpoznającemu sprawę zalecenia podjęcia w wyznaczonym terminie odpowiednich czynności oraz zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej.
Skargę trzeba opłacić (200 zł).
Skarga wniesiona… i co dalej?
Przełożony sąd prześle egzemplarz (odpis) skargi prezesowi sądu, w którym sprawa się toczy, aby mógł się do niej ustosunkować. Rozpatrzenie skargi powinno trwać do 2 miesięcy od złożenia skargi.
Pomijając niedopuszczalność albo braki skargi (w kancelarii dbamy o to, aby taka sytuacja nie miała miejsca), sąd uwzględni skargę (jeżeli stwierdzi, że przewlekłość zaistniała) albo skargę oddali.
Uwzględniając skargę, sąd stwierdza, że w postępowaniu, którego skarga dotyczy, nastąpiła przewlekłość postępowania. Na żądanie skarżącego lub z urzędu sąd zaleca podjęcie przez sąd rozpoznający sprawę co do istoty odpowiednich czynności w wyznaczonym terminie, chyba że wydanie zaleceń jest oczywiście zbędne. Zalecenia nie mogą wkraczać w zakres oceny faktycznej i prawnej sprawy.
Ponadto, uwzględniając skargę, sąd na żądanie skarżącego przyznaje sumę pieniężną w wysokości od 2000 do 20 000 zł.
Czy warto składać skargę?
Skarga na przewlekłość ma swoje plusy i minusy. Z jednej strony może przyspieszyć proces (często samo złożenie skargi motywuje sąd do podjęcia czynności w danej sprawie), ale z drugiej – akta sprawy są przekazywane przełożonemu sądowi, więc na czas rozpoznania skargi sprawa w zasadzie nie będzie się toczyła. Jeżeli skarga zostanie uwzględniona, można liczyć na rekompensatę za przewlekłość. Niestety, skargi na przewlekłość nie są jeszcze zbyt często uwzględniane, a jeżeli już – rekompensaty zwykle nie są zbyt wysokie. To jednak powoli się zmienia, zwłaszcza na skutek orzecznictwa Europejskiego Trybunału Spraw Człowieka. Warto również dodać, że skarga na przewlekłość może zostać złożona także po uzyskaniu korzystnego wyroku. Sam wyrok nie umożliwia odzyskania pieniędzy – potrzebna jest do tego klauzula wykonalności. W przeszłości sądy uznawały, że w postępowaniu o nadanie klauzuli wykonalności skarga na przewlekłość nie przysługuje. Natomiast Sąd Najwyższy – moim zdaniem – dokonał właściwej wykładni przepisów (uchwała SN z 19 grudnia 2019 r., I NSPZP 1/18) i stwierdził, że w postępowaniu klauzulowym skarga jest także dopuszczalna. Osobiście uważam, że warto pamiętać o takiej możliwości i sięgać po taki instrument prawny.
dr Radek Rafał Wasilewski, radca prawny
- Radca prawny i adwokat – co ich łączy, co ich dzieli? - 24 stycznia 2022
- Odpowiedzialność osoby zarządzającej: prawo konkurencji i konsumenckie - 21 stycznia 2022
- Życzenia - 22 grudnia 2021
