Wysokość odszkodowania – zaginięcie towaru (art. 22 – 23 CMR)
Konwencja CMR regulująca międzynarodowy przewóz towarów określa nie tylko zasady odpowiedzialności odszkodowawczej przewoźnika, ale także poświęca kilka przepisów samej kwestii wysokości odszkodowania. Podstawową zasadą konwencji jest to, że jeżeli zgodnie z jej postanowieniami przewoźnik ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą za całkowite lub częściowe zaginięcie towaru, odszkodowanie to oblicza się według wartości towaru w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu. Oznacza to, że miarodajne dla oszacowania odszkodowania jest to kiedy i gdzie towar przyjęto do przewozu, nie zaś to, kiedy i gdzie zaginął albo dokąd i kiedy miał dotrzeć.
Powstaje pytanie, jak określić taką wartość towaru? Otóż zgodnie z przepisami CMR wartość towaru określa się według ceny giełdowej lub w razie jej braku według bieżącej ceny rynkowej, a w braku jednej i drugiej – według zwykłej wartości towarów tego samego rodzaju i jakości. Wynika stąd, że po pierwsze, trzeba ustalić, czy dany towar jest przedmiotem obrotu giełdowego. Jeżeli tak – odszkodowanie bazuje na cenie giełdowej. Jeżeli nie to w drugiej kolejności ustalamy, jaka jest bieżąca cena rynkowa danego towaru. Dopiero, gdy obydwu cen nie można ustalić, badamy wartość towaru w oparciu o zwykłą wartość towaru (uwzględnić trzeba taki sam rodzaj oraz jakość).
Czy jest górna granica odszkodowania? Tak. Według przepisów CMR odszkodowanie nie może przekraczać 8,33 jednostki rozrachunkowej (tj. SDR) za 1 kilogram brakującej wagi brutto.
Oprócz odszkodowania, które ustala się zgodnie z tymi zasadami, przewoźnik ma obowiązek zwrócenia przewoźnego, cła oraz innych wydatków związanych z przewozem (w całości, gdy towar zaginął całkowicie, a gdy częściowo – proporcjonalnie do utraconego towaru). Jak podkreśla konwencja, inne odszkodowania nie należą się przewoźnikowi.
Wysokość odszkodowania – opóźnienie (art. 24 CMR)
Wiadomym jest, że transport drogowy jest uzależniony od wielu czynników. Ani firma transportowa, ani kierowca nie są często przewidzieć m.in. kolizji czy utrudnień w ruchu drogowym. Stąd oczywiste jest, że ustalony termin dostawy może nie zostać dochowany – dojdzie do opóźnienia. Przepisy konwencji CMR regulują także tę kwestię. Mianowicie w razie opóźnienia dostawy, przewoźnik jest zobowiązany do odszkodowania, które nie może przewyższać przewoźnego. Takie odszkodowanie nie jest należne automatycznie. Warunkiem zapłaty przez przewoźnika odszkodowania za opóźnienie jest udowodnienie przez uprawnionego poniesionej szkody wynikającej z opóźnienia w dostawie.
Wysokość odszkodowania – uszkodzenie/zniszczenie (art. 25 CMR)
Uszkodzenie przewożonego ładunku (przesyłki) także może wiązać się z odpowiedzialnością odszkodowawczą przewoźnika. Gdy dojdzie do uszkodzenia przesyłki przewoźnik tytułem odszkodowania zapłaci kwotę, o którą obniżyła się wartość towaru. Przepisy konwencji CMR precyzują, że tę kwotę obniżenia wartości towaru oblicza się tak, jak wartość zaginionego towaru (obliczanie zgodnie z art. 23 ust. 1, 2 i 4 CMR). Jaki jest tego skutek? Otóż istotna jest wartość towaru w miejscu i w okresie przyjęcia go do przewozu. Tę wartość ustala się według ceny giełdowej lub w razie jej braku według bieżącej ceny rynkowej. Dopiero przy braku jednej i drugiej – według zwykłej wartości towarów tego samego rodzaju i jakości.
Różnica między wysokością szkody przy zaginięciu oraz uszkodzeniu towaru jest górna granica wysokości odszkodowania. Mianowicie przy uszkodzeniu ładunku, odwołujemy się do wysokości szkody, jaka nastąpiłaby przy zaginięciu towaru. Jeżeli cała przesyłka doznała obniżenia wartości przez uszkodzenie, to odszkodowanie nie może przewyższać kwoty, którą należałoby zapłacić w razie zaginięcia całej przesyłki. Gdyby obniżenie wartości dotyczyło uszkodzenia jedynie części przesyłki – granicą szkody jest kwota, którą przewoźnik zapłaciłby w razie zaginięcia tożsamej części ładunku.
Oprócz odszkodowania, które ustala się zgodnie z tymi zasadami, przewoźnik ma obowiązek zwrócenia przewoźnego, cła oraz innych wydatków związanych z przewozem. Ten zwrot dotyczy całości kosztów, gdy towar uległ uszkodzeniu w pełni, a gdy częściowo – proporcjonalnie do uszkodzonego towaru). Jak podkreśla konwencja, inne odszkodowania nie należą się przewoźnikowi.
Odsetki (art. 27 CMR)
Odszkodowania od przewoźnika można dochodzić w oparciu o CMR wraz z odsetkami. Konwencja określa, że wysokość tych odsetek wynosi 5% (rocznie). Początkowym terminem naliczania odsetek będzie dzień skierowania do przewoźnika pisemnej reklamacji, a gdyby jej nie było – dzień wytoczenia powództwa do sądu.
Czy opisane zasady dotyczą każdego przypadku?
Opisane w niniejszym wpisie zasady ustalenia wysokości szkody od przewoźnika są zasadami podstawowymi. Konwencja CMR dopuszcza ich modyfikację.
Po pierwsze, dopuszczalne jest zadeklarowanie wartości towaru, która będzie przewyższać granicę odpowiedzialności 8,33 SDR za kilogram brutto przy zaginięciu towaru.
Po wtóre, możliwe jest zadeklarowanie specjalnego interesu w dostawie przesyłki na wypadek jej zaginięcia lub uszkodzenia, a także w razie przekroczenia umówionego terminu dostawy. W takim wypadku można żądać od przewoźnika (niezależnie od odszkodowania przewidzianego w artykułach 23, 24 i 25 CMR) odszkodowania równego dodatkowej poniesionej szkodzie. Niemniej szkoda ta musi zostać udowodniona, a ponadto granicą odpowiedzialności jest kwota specjalnego interesu w dostawie.
Po trzecie, warto pamiętać, że przepisy CMR regulują wysokość odszkodowania przewoźnika właśnie na korzyść przewoźnika. Są one podstawą do ograniczenia jego odpowiedzialności odszkodowawczej. W pewnych przypadkach (art. 29 CMR) przewoźnik nie będzie mógł powołać się na te ograniczenia i będzie zmuszony do zapłaty odszkodowania (oraz odsetek) w wyższej wysokości.
- Umowa o roboty budowlane – kluczowe zasady - 20 stycznia 2025
- Prawo e-commerce a GPSR – co warto wiedzieć? - 6 stycznia 2025
- Apelacja cywilna: metodyka na egzamin zawodowy – nowa książka radcy prawnego dr Rafała R. Wasilewskiego - 30 grudnia 2024